Biologiya, Citologiya hám genetika tiykarları, 9 klas, Zikiryaev A., Toxtaev A., Azimov I., Sonin N., 2019

Biologiya, Citologiya hám genetika tiykarları, 9 klas, Zikiryaev A., Toxtaev A., Azimov I., Sonin N., 2019.

Учебник по биологии для 9 класса на каракалпакском языке.

   Biologiya — tirishilik haqqındaǵı pán bolıp, grekshe «bios» — tirishilik, «logos» — tálimat (pán) degen mánisti ańlatadı. Biologiya ataması 1802-jılı francuz ilimpazı J.B.Lamark hám nemec ilimpazı G.R. Treviranus tárepinen pánge kirgizilgen. Biologiya tirishilik, onıń túrleri, dúzilisi, rawajlanıw nızamlılıqları haqqındaǵı pán bolıp tabıladı.
Biologiyanıń úyreniw obyekti bul — viruslar, mikroorganizmler, zamarrıqlar, ósimlikler, haywanlar, adamlar, olardıń organ, toqıma, kletka quramı, kletkalarda ótetuǵın procesler hám de organizmniń jeke hám tariyxıy rawajlanıwı, jámáátleri, olardıń óz ara anorganikalıq tábiyat penen baylanısı esaplanadı.




Tiri organizmlerdiń ózine tán qásiyetleri.
Tiri organizmler kóp túrli bolıwına qaramay, olardıń hámmesi kletkalıq dúziliske iye, sonday-aq, uqsas ximiyalıq elementler hám zatlardan turadı. Kletka tirishiliktiń barlıq qásiyetlerin ózinde jámlestirgen mayda bólekshe bolıp esaplanadı.

Organizm menen sırtqı ortalıq ortasında mudamı zat hám energiya almasıw bolıp turadı‚. Tiri organizmlerdiń áhmiyetli qásiyeti azıq hám quyash nurınan sırtqı energiya deregi sıpatında paydalanıwı bolıp tabıladı. Energiya bir organizmnen ekinshi organizmge organikalıq zat kórinisinde beriledi. Organizmdegi zat almasıwı tiykarın assimilyaciya hám dissimilyaciya procesleri payda etedi. Bazı bir zatlar organizm tárepinen ózlestirilse, basqa zatlar kerisinshe‚, sırtqı ortalıqqa shıǵarılıp jiberiledi. Zat almasıw organizmdegi kletkalardıń tikleniwin‚ ósiwin hám rawajlanıwın támiyinleydi.

Mazmuni.
KIRISIW.
I Bólim. Organikalıq dúnya haqqında maǵlıwmat.
I Bap. Tirishiliktiń ulıwma nızamlılıqları.
1-§. Tiri organizmlerdiń ózine tán qásiyetleri.
2-§. Tirishiliktiń dúzilis dárejeleri.
II Bap. Organizmlerdiń hár túrliligi.
3-§. Tirishiliktiń kletkasız formaları.
4-§. Prokariot kletkalar.
5-§. Eukariotlar—ósimliklerdiń hár túrliligi.
6-§. Zamarrıqlar dúnyası.
7-§. Haywanatlar dúnyası.
8-§. 1-laboratoriyalıq jumıs. 1. Pishen tayaqsha bakteriyasın mikroskopta kóriw. 2. Kók-jasıl suw otın mikroskopta kóriw.
II Bólim. Kletka haqqındaǵı tálimat.
II Bap. Citologiya — tiykarları.
9-§. Kletkanı úyreniw tariyxı hám kletka teoriyası.
10-§. Kletkanı úyreniw usılları.
11-§. Eukariot kletkalar.
12-§. Citoplazma. Kletkanıń membranasız hám membranalı organoidları: endoplazmalıq tor, ribosomalar, goldji kompleksi.
13-§. Mitoxondriya, plastidalar, lizosomalar hám citoplazmanıń basqa organoidları.
14-§. Yadro hám onıń dúzilisi.
15-§. Prokariot hám eukariot kletkalar.
16-§. Kletkalar evolyuciyası.
17-§. 2-laboratoriyalıq jumıs. Ósimlik hám haywan kletkalarınıń dúzilisin mikroskop járdeminde úyreniw.
18-§. 3-laboratoriyalıq jumıs. Ósimlik kletkasında plazmoliz hám deplazmolizdi baqlaw.
III Bólim. Tirishilik procesleriniń ximiyalıq tiykarları.
IV Bap. Tirishilik procesleriniń ximiyalıq tiykarları.
19-§. Kletkanıń ximiyalıq quramı.
20-§. Kletka quramına kiriwshi suw hám organikalıq emes zatlar.
21-§. Biomolekulalar.
22-§. Uglevodlar.
23-§. Lipidler.
24-§. Beloklar. Aminokislotalar.
25-§. Belok quramı. Beloktıń dúzilisi.
26-§. Beloklardıń qásiyetleri. Ápiwayı hám quramalı beloklar.
27-§. Beloklardıń funkciyası.
28-§. Nuklein kislotalar.
29-§. 4-laboratoriyalıq jumıs. Amilazanıń kraxmalǵa tásiri.
IV Bólim. Zat almasıw — metabolizm.
V Bap. Kletkalarda zat hám energiya almasıw.
30-§. Zat almasıw.
31-§. Energiya almasıw.
32-§. Energiya almasıw basqıshları.
33-§. Kletkanıń azıqlanıwı.
34-§. Xemosintez.
35-§. Kletkalarda plastikalıq almasıw.
36-§. Kletkada zat hám energiyalar almasıwına baylanıslı máseleler sheshiw.
37-§. 5-laboratoriyalıq jumıs. Ósimlik japıraǵında organikalıq zatlardıń payda bolıwın úyreniw.
V Bólim. Organizmlerdiń individual rawajlanıwı — ontogenez.
VI Bap. Organizmlerdiń kóbeyiwi hám individual rawajlanıwı.
38-§. Kletka cikli.
39-§. Meyoz.
40-§. Tiri organizmlerdiń kóbeyiw túrleri.
41-§. Jınıslı kóbeyiw.
42-§. Tuqımlanıw.
43-§. Embrional rawajlanıw dáwiri.
44-§. Postembrional rawajlanıw.
45-§. Embrionnıń rawajlanıwına sırtqı ortalıqtıń tásiri.
46-§. Rawajlanıwdıń ulıwma nızamlıqları. Biogenetikalıq nızam. Embrionlardıń uqsaslıq nızamı.
VI Bólim. Genetika haqqında ulıwma maǵlıwmat.
VII Bap. Genetika tıykarları.
47-§. Genetikanıń rawajlanıw tariyxı.
48-§. M endel n ızamları. Monogibrid shaǵılıstırıw.
49-§. 6-laboratoriyalıq jumıs. Monogibrid shaǵılıstırıwǵa tiyisli máseleler sheshiw.
50-§. Di-poligibrid shaǵılıstırıw. Mendeldiń úshinshi nızamı.
51-§. 1-ámeliy jumıs. Digibrid shaǵılıstırıwǵa tiyisli máseleler sheshiw.
52-§. 7-laboratoriyalıq jumıs. Ǵawasha, pomidor, namazshamgúldıń shaǵılıstırıw nátiyjesin gerbariy tiykarında úyreniw.
53-§. Allel emes genlerdiń óz ara tásiri.
54-§. Genlerdiń polimer hám hár tárepleme tásiri.
55-§. 2-ámeliy jumıs. Allel emes genlerdiń óz ara tásirine tiyisli máseleler sheshiw.
56-§. Belgilerdiń birikken jaǵdayda násilleniwi.
57-§. Jınıs genetikası.
58-§. 3-ámeliy jumıs. Birikken halda násil quwıwshılıq hám jınıs penen baylanıslı jaǵdayda násil quwıwshılıqqa baylanıslı máseleler sheshiw.
59-§. Ózgeriwsheńlik.
60-§. 8-laboratoriyalıq jumıs. Modifikaciyalıq ózgeriwsheńliktiń statistikalıq nızamshılıqların úyreniw.
61-§. Mutaciyalıq (genotiplik) ózgeriwsheńlik.
62-§. Adam genetikasın úyreniw usılları.
63-§. Adamdaǵı násillik kesellikler.
VII Bólim. Selekciya tiykarları.
VIII Bap. Selekciya hám biotexnologiya tiykarları.
64-§. Mádeniy ósimliklerdiń kelip shıǵıwı hám hár túrli orayları.
65-§. Ósimlikler hám haywanlar selekciyası.
66-§. Selekciya hám biotexnologiya.
67-§. Ózbekstan ilimpazlarınıń biologiya hám selekciya tarawındaǵı jetiskenlikleri.



Бесплатно скачать электронную книгу в удобном формате, смотреть и читать:
Скачать книгу Biologiya, Citologiya hám genetika tiykarları, 9 klas, Zikiryaev A., Toxtaev A., Azimov I., Sonin N., 2019 - fileskachat.com, быстрое и бесплатное скачивание.

Скачать pdf
Ниже можно купить эту книгу по лучшей цене со скидкой с доставкой по всей России.Купить эту книгу


Скачать - pdf - Яндекс.Диск.




Теги: учебник на каракалпакском языке :: биология :: Zikiryaev :: Toxtaev :: Azimov :: Sonin :: 9 класс