Kimyo, 10 sinf, O‘qituvchilar uchun metodik qo‘llanma, Xasanova S., Azamatova D., Ismatov I., 2022

Kimyo, 10 sinf, O‘qituvchilar uchun metodik qo‘llanma, Xasanova S., Azamatova D., Ismatov I., 2022.

Учебник по химии для 10 класса на узбекском языке.

Фрагмент из книги.
Ushbu mavzuni o‘qiyotganingizda ko‘zlaringiz yorug‘lik energiyasini asab impulslariga aylantiruvchi retinal deb ataladigan organik birikmadan foydalanmoqda. Siz qulay holatda o‘tirganingizda orqa mushaklar kerakli energiyani chiqarish uchun glyukozani kimyoviy parchalash orqali to‘g‘ri holatni saqlaydi. Siz tushunganingizdek, asab hujayralari orasidagi bo‘shliqlar ham organik moddalar – neyrotransmitterlar yoki vositachilar bilan to‘ldiriladi, bu esa barcha neyronlarning bir bo‘lishiga yordam beradi. Bu yaxshi muvofiqlashtirilgan tizim sizning ongingiz ishtirokisiz ishlaydi! Biologlar kabi organik kimyogarlar ham inson qanday ajoyib yaratilganini, organlarning ichki tizimlari va ularning hayotiy bog‘liqligi qanday mantiqiy tuzilganini tushunishadi. Bundan kelib chiqadiki, organik kimyoni o‘rganish hayotimizni tushunish uchun o‘ta muhimdir! Sifatli bilim olish esa kelajakka yo‘ldir. Yangi moddalar, yangiliklar tadqiqotlar natijasida kimyoviy laboratoriyalarda yaratiladi.




Organik moddalar tuzilishining o‘ziga xos xususiyatlari.
Bizda mavjud bo‘lgan organik birikmalar tirik organizmlardan yoki qazilma boyliklardan (neft, ko‘mir) olinadi. Tabiiy manbalardan olingan moddalarga misollar: efir moylari – mentol (yalpiz ta’mi) va sis-jasmon (jasmin gulining hidi). Efir moylari bug‘ bilan haydash usulida olinadi. Bu usuldan dars jarayonida mavzuni o‘rganishda foydalanamiz.

XIX asrda koʻmir kimyo sanoati uchun asosiy xomashyo boʻlgan. Ko‘mirni quruq haydash natijasida isitish va ovqat pishirish uchun ishlatiladigan koks gazi, ko‘mir smolasi hosil bo‘ladi. Ko‘mir smolasidan aromatik karbotsiklik va geterotsiklik birikmalar (benzol, fenol, anilin, tiofen, piridin) sintez qilingan.

MUNDARIJA.
I BOB. ORGANIK KIMYONING TUZILISH NAZARIYASI HAQIDA DASTLABKI TUSHUNCHALAR.
1-mavzu. Organik kimyo tarixi. Organik birikmalarning o‘ziga xos xususiyatlari.
2-mavzu. Organik birikmalarning tuzilish nazariyasi.
3-mavzu. Organik birikmalarda uglerodning valentligi va oksidlanish darajasi.
4-mavzu. Izomeriya va uning turlari.
5-mavzu. Organik birikmalarning sinflanishi.
6-mavzu. Organik birikmalarga xos reaksiya turlari.
7-mavzu. Organik birikmalar nomenklaturasi.
8-mavzu. Organik birikmalar nomenklaturasi va izomeriyasiga oid masala va mashqlar yechish.
9-mavzu. Organik birikmalar tarkibida vodorod, uglerod va xlor borligini aniqlash.
10-mavzu. Organik birikmalarning namunalari bilan tanishish va ularni qiyoslash.
II BOB. UGLEVODORODLAR.
1-mavzu. Alkanlar (1).
2-mavzu. Alkanlar (2).
3-mavzu. Alkanlarning olinishi va fizik xossalari.
4-mavzu. Alkanlarning kimyoviy xossalari va ishlatilishi.
5-mavzu. Sikloalkanlar umumiy formulasi va gomologik qatori.
6-mavzu. Sikloalkanlarning olinishi, xossalari va ishlatilishi.
7-mavzu. Alkenlar, ularning nomenklaturasi va izomeriyasi.
8-mavzu. Alkenlarning xossalari, olinishi va ishlatilishi.
9-mavzu. Amaliy mashg‘ulot. Etilenning olinishi va xossalarini o‘rganish.
10-mavzu. Alkadiyenlar, ularning gomologik qatori, izomeriyasi va nomlanishi.
11-mavzu. Alkadiyenlarning olinishi, xossalari va ishlatilishi.
12-mavzu. Kauchuk. Rezina.
13-mavzu. Alkinlar, ularning gomologik qatori, izomeriyasi va nomlanishi.
14-mavzu. Alkinlarning olinishi va xossalari.
15-mavzu. Aromatik uglevodorodlar, gomologik qatori, izomeriyasi va nomlanishi.
16-mavzu. Aromatik uglevodorodlarning olinishi, xossalari va ishlatilishi.
17-mavzu. Stirolning olinishi, xossalari va ishlatilishi.
18-mavzu. Uglevodorodlarning tabiiy manbalari. Tabiiy gaz.
19-mavzu. Neft va neftni qayta ishlashdan olinadigan mahsulotlar.
20-mavzu. Toshko‘mir.
21-mavzu. Uglevodorodlarning shar sterjenli va masshtabli modellarini yasash.
22-mavzu. Uglevodorodlarning tabiiy manbalari, ularni qayta ishlash mahsulotlari va ulardan samarali foydalanish.
23-mavzu. Uglevodorodlarning asosiy sinflari orasidagi genetik bog‘lanish.
24-mavzu. Uglevodorodlarning asosiy sinflari orasidagi genetik bog‘lanishga oid masala va mashqlar yechish.
III BOB. KISLORODLI ORGANIK BIRIKMALAR.
1-mavzu. To‘yingan bir atomli spirtlar, ularning gomologik qatori, nomenklaturasi va izomeriyasi.
2-mavzu. To‘yingan bir atomli spirtlarning kimyoviy xossalari, olinishi va ishlatilishi.
3-mavzu. Ko‘p atomli spirtlar.
4-mavzu. Etilenglikol. Glitserin.
5-mavzu. Ko‘p atomli spirtlarga oid tajribalar.
6-mavzu. Fenollar va aromatik spirtlar.
7-Mavzu. Fenollar va aromatik spirtlar, ularning olinishi va ishlatilishi.
8-mavzu. Oddiy efirlar, ularning olinishi va xossalari.
9-mavzu. Oksobirikmalar: aldegidlar, ularning olinishi va xossalari.
10-mavzu. Spirtlar va aldegidlarga xos bo‘lgan reaksiyalar.
11-mavzu. Ketonlar, ularning olinishi va xossalari.
12-mavzu. Karbon kislotalar, ularning olinishi va xossalari.
13-mavzu. Karbon kislotalar mavzusiga oid masalalar yechish.
14-mavzu. Murakkab efirlar.
15-mavzu. O‘simliklar tarkibidagi murakkab efirlar.
16-mavzu. Yog‘lar, ularning olinishi va xossalari.
17-mavzu. Amaliy mashg‘ulot. Yog‘lardan sovun olish.
18-mavzu. Uglevodlar. Monosaxaridlar.
19-mavzu. Disaxaridlar: maltoza va saxaroza.
20-mavzu. Polisaxaridlar: kraxmal va sellyuloza.
21-mavzu. Amaliy mashg‘ulot. Uglevodlarga oid tajribalar.
22-mavzu. Tabiiy va sun’iy tolalar.
23-mavzu. Amaliy mashg‘ulot. Organik birikmalarni o‘ziga xos reaksiyalar asosida aniqlash.
24-mavzu. Mavzuga doir masala va mashqlar yechish (1). Reaksiyalar asosida aniqlash.
25-mavzu. Mavzuga doir masala va mashqlar yechish (2).
IV BOB. ATROF-MUHITNI MUHOFAZA QILISH.
1-mavzu. Organik moddalar ishlab chiqarish sanoati.
2-mavzu. Organik chiqindilar va ularni qayta ishlash.
3-mavzu. Amaliy mashg‘ulot. Qog‘ozni qayta ishlash.



Бесплатно скачать электронную книгу в удобном формате, смотреть и читать:
Скачать книгу Kimyo, 10 sinf, O‘qituvchilar uchun metodik qo‘llanma, Xasanova S., Azamatova D., Ismatov I., 2022 - fileskachat.com, быстрое и бесплатное скачивание.

Скачать pdf
Ниже можно купить эту книгу по лучшей цене со скидкой с доставкой по всей России.Купить эту книгу


Скачать - pdf - Яндекс.Диск.




Теги: учебник на узбекском языке :: химия :: Xasanova :: Azamatova :: Ismatov :: 10 класс